การปกครอง

การปกครองของไทย

ความหมายของสถาบันการปกครอง                สถาบันการปกครอง  หมายถึง ตำแหน่งหรือองคืการวึ่งมีอำนาจหน้าที่ในการควบคุมดูแลประเทศ โดยได้กำหนดไว้เป็นที่แน่นอน และได้รับการยอมรับกันโดยทั่วไป                    องค์ประกอบสถาบันการปกครอง             1.องค์ประกอบของสถาบันการปกครองโดยทั่วไป ได้แก่                   1.1 ประมุขของประเทศ                   1.2 ฝ่ายบริหารหรือรัฐบาล                   1.3 ฝ่ายนิติบัญญัติหรือรัฐสภา                   1.4 ฝ่ายตุลาการหรือศาล             2.อำนาจหน้าที่ของสถาบันต่างๆจะมีมากน้อยเพียงไร ย่อมขึ้นอยู่กับระบอบการปกครองของประเทศนั้น                      4.1 วิวัฒนาการการปกครองของไทย วิวัฒนาการการปกครองของไทยแบ่งเป็นสมัยต่างๆ ดังนี้                            -สมัยสมบูรณาญาสิทธิราชย์  แบ่งได้เป็น 4 ยุค ดังนี้                           -สมัยสุโขทัย มีลักษณะการปกครองที่สำคํญ  ดังนี้                   1.กษัตริยืมีฐานะเหมือน “บิดาปกครองบุตร” ที่เรียกว่า “ปิตุราชา”                   2.ความสัมพันธ์ระหว่างกษัตริย์กับประชาชนเป็นไปอย่างใกล้ชิด                   3.ประชาชนขนานพระนานกษัตริย์ว่า ”พ่อขุน” เรียกข้าราชการผู้ใหญ่ว่า”ลูกขุน”โดยเฉพาะในตอนต้นสุโขทัย                             สมัยอยุธยา                 1.ความเชื่อของกษัตริย์เปลี่ยนแปลงไปตามความเชื่อของขอมที่ว่า กษัตริย์เปรียบเสมือนเทพเจ้าที่เรียกว่า ”เทวราชา”                 2.มีการขนานนามพระมหากษัตริย์ว่า “สมเด็จ” หรือ “พระเจ้า”                 3.กษัตริย์ทรงใช้อำนาจบริหารแผ่นดินโดยอาศัยขุนนางและข้าราชการฝ่ายต่างๆ                 4.ในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถ ทรงปรับปรุงการปกครองเป็นดังนี้ คือ                           - สมุหนายก  รับผิดชอบกิจกรรมพลเรือน                           - สมุหกลาโหม รับผิดชอบด้านการทหาร                 5.ในด้านการศาลและกฎหมาย มีกฎหมายที่เรียกว่า “คัมภีร์พระมนูธรรมศาสตร์”                       สมัยธนบุรี การปกครองส่วนใหญ่คงถือตามแบบอยุธยาเป็นหลัก                       สมัยรัตนโกสินทร์ก่อนการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475               1.ในระยะแรกถือตามแบบสมัยอยุธยาและธนบุรี               2.การเปลี่ยนแปลงการปกครองคั้งสำคัญในสมัยรัตนโกสิทร์มีขึ้นในสมัยรัชกาลที่ 5 โดยมีการปฏิรูปการปกครองคั้งใหญ่ในปี พ.ศ. 2435 ได้แก่                   2.1 จัดตั้งกระทรวงต่างๆขึ้น 12 กระทรวง                   2.2 ปรับปรุงการคลัง                   2.3 ปรับปรุงการศาลตามแบบประเทศตะวันตก                   2.4 ปรับปรุงการต่างประเทศ                   2.5 จัดการปกครองแบบเทศาภิบาลในส่วนภูมิภาค                   2.6 เริ่มทดลองการปกครองแบบสุขาภิบาลในท้องถิ่นเป็นครั้งแรก                   2.7 โปรดให้ตั้งสภาขึ้น 2 สภา คือ                 ก. สภาที่ปรึกษาราชการแผ่นดิน (Council of State)                ข. สภาที่ปรึกษาในพระองคื (Privy Council)           3.ในสมัยรัชกาลที่ 6 ได้ใช้แผนการปกครองอย่างสมัยรัชกาลที่ 5 แต่ได้มีการปรับปรุงเพิ่มขึ้นอีกหลายอย่าง คือ               3.1 ตั้งกระทรวงทหารเรือและกระทรวงพาณิชย์               3.2 รวมมณฑลต่างๆเข้าเป็นภาค               3.3 ทรงวางรากฐานเพื่อการปกครองระบอบประชาธิปไตยขึ้นหลายอย่าง คือ                 ก.สร้างเมืองจำลองขึ้นเพื่อทดลองการปกครองระบอบประชาธิปไตย เรียกชื่อว่า “ดุสิตธานี”                 ข.ออกพระราชบัญญัติประถมศึกษา                 ค.พระราชทานเสรีภาพโดยผ่านทางหนังสือ           4.ในสมัยรัชกาลที่ 7 ทรงมีพระดำริพระราชทานรัฐธรรมนูญให้แก่ประชาชนชาวไทย แต่พอเกิดการปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครองโดยคณะราษฎร์                     4.2 การปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475         1.สาเหตุของการปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครองเป็นระบอบประชาธิปไตย               1.1 คนรุ่นใหม่ที่ได้รับการศึกษาจากประเทศตะวันตก ต้องการเปลี่ยนแปลงการปกครองตามแบบอารยประเทศ               1.2 เกิดภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ รัฐบาลไม่สามารถแก้ไขได้               1.3 เห็นว่าประเทศญี่ปุ่นและจีนมีการเปลี่ยนแปลงการปกครองแล้ว               1.4 เกิดความขัดแย้งในกลุ่มผู้ปกครองประเทศ          2. คณะราษฎร  ซึ่งประกอบด้วยการปกครองฝ่ายทหารและพลเรือนได้ทำการปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครองสำเร็จ เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2475 โดยพระมหากษัตริย์ยังทรงเป็นประมุขของชาติและมีพระราชอำนาจตามขอบเขตแห่งกฎหมาย         3.นโยบายของคณะราษฎร ที่เรียกว่า หลัก 6 ประการ มีดังนี้  คือ               3.1 จะต้องรักษาความเป็นเอกราชทั้งหลาย               3.2 จะต้องรักษาความปลอดภัยในประเทศ               3.3 จะต้องรักษาความสุขสมบูรณ์ของราษฎร์ในทางเศรษฐกิจ               3.4 จะต้องให้ราษฎร์มีสิทธิเสมอภาคกัน               3.5 จะต้องให้ราษฎร์ได้มีเสรีภาพ มีความเป็นอิสระ               3.6 จะต้องให้การศึกษาอย่างเต็มที่แก่ราษฎร์         4.หัวหน้าคณะราษฎร์  คือ พันเอกพระยาพหลพลพยุหเสนา         5.การปฏิวัติดำเนินไปด้วยความเรียนร้อย เพราะพระบาลสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเห็นแก่ความสงบเรียบร้อยของบ้านเมือง         6. ไทยได้ประกาศใช้รัฐธรรมนูญบับชั่วคราวเมื่อวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2475 และฉบับถาวรเมื่อวันที่ 10 ธันวาคม พ.ศ. 2475         7.นายกรัฐมรตรีคนแรกของไทยคือ พระยามโนปกรณ์นิติธาดา         8.เหตุการณืสำคัญภายหลังการเปลี่ยนแปลงการปกครองมีดังนี้ คือ               8.1 คณะราษฎร์ได้ดำเนินการตามนดยบายที่กำหนดไว้ แต่ไม่บรรลุผลเท่าที่ควร เนื่องจากสาเหตุดังนี้                 ก. คณะราษฎร์เกิดการแย่งชิงอำนาจ                 ข. คณะผู้บริหารมีความเห็นแตกแยกกันเกี่ยวกับโครงการพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศ                 ค. ประชาชนได้รับการศึกษาน้อย ยังไม่เข้าใจรูปแบบการปกครองของไทยจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์มาเป็นระบอบประชาธิปไตยได้ดำเนินไปด้วยการประนีประนอมเพื่อความสงบเรียบร้อยของประชาชนในชาติ         9.สรุปได้ว่าการเปลี่ยนแปลงระบอบการปกครองของไทยจากระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชยืมาเป้นระบอบประชาธิปไตยได้ดำเนินไปด้วยการประนีประนอมเพื่อความสงบสุขเรียบร้อยของประชาชนในชาติ 4.3 การปกครองของไทยในปัจจุบัน       ภายหลังการปฏิวัติเปลี่ยนแปลงการปกครองในปี พ.ศ. 2475 แล้ว ประเทศไทยได้เปลี่ยนแปลงการปกครองมาเป็นระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย์เป็นประมุข       สถาบันการเมืองการปกครองของไทยในปัจจุบัน ประกอบด้วยสถาบันและองค์กรต่างๆดังต่อไปนี้ สถาบันพระมหากษัตริย์       1.ทรงดำรงตำแหน่งประมุขของประเทศ       2.ทรงใช้อำนาจอธิปไตยตามบทบัญญัติแห่งรัฐธรรมนูญ สถาบันรัฐสภา       1.รัฐสภา  หมายถึง  ที่ประชุมของผู้แทนประชาชานทั้งประเทศ เพื่อทำหน้าที่แทนประชาชนในการตราพระราชบัญญัติต่างๆ       2.รูปแบบของรัฐสภา มี 2 แบบ คือ           2.1 แบบสภาเดียว           2.2 แบบ 2 สภา ได้แก่                ก. สภาผู้แทนราษฎร์                ข.วุฒิสภา      3.ที่มาของสมาชิกรับสภา          3.1 มาจากการเลือกตั้ง เช่น ในกรณีของสมาชิกผู้แทนราษฎร์          3.2 มาจากการแต่งตั้ง เช่น ในกรณีของสมาชิกวุฒิสภา โดยพระมหากษัตริย์จะทรงแต่งตั้งผู้ที่พระองค์เห็นสมควรให้เป็นสมาชิกวุฒิสภา 4.อำนาจหน้าที่ของรัฐสภา ได้แก่       4.1 เสนอชื่อบุคคลที่สมควรเป็นนายกรัฐมนตรี      4.2 ตราพระราชบัญญัติ      4.3 ควบคุมรัฐบาลให้บริหารประเทศตามนโยบายที่แถลงไว้ต่อรัฐสภา      4.4 อำนาจหน้าที่อื่นๆ เช่น             ก.การแต่งตั้งผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์             ข.การให้ความเห็นชอบในการประกาศสงคราม สถาบันรัฐบาล       1.รัฐบาล หมายถึง คณะบุคคลซึ่งมีอำนาจหน้าที่ในการบริหารประเทศเรียกว่า “คณะรัฐมนตรี”       2.หน้าที่ของรัฐบาล คือ             2.1 กำหนดนโยบายในการบริหารราชกาลแผ่นดิน           2.2 นำนโยบายและพระราชบัญญัติที่ออกโดยรัฐสภาไปบังคับให้เกิดผล        3.องค์ประกอบของรัฐบาล ได้แก่ คณะรัฐมนตรีซึ่งประกอบด้วยตำแหน่งต่างๆ ดังนี้             3.1 นายกรัฐมนตรี               3.2 รองนายกรัฐมนตรี             3.3 รัฐมนตรีประจำสำนักนายกรัฐมนตรี             3.4 รัฐมนตรีว่าการกระทรวง             3.5 รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวง             3.6 รัฐมนตรีว่าการทบวง       4.นายกรัฐมนตรี นับตั้งแต่เปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 มาจนถึงปัจุบัน มีผู้ดำรงตำแหน่งมาแล้ว 18 คน (พ.ศ. 2534)       5.ที่มาของรัฐบาล รัฐบาลมีที่มา 2 ทาง คือ           5.1 มาจากการเลือกตั้งของประชาชน           5.2 มาจากการปฏิวัติหรือรัฐประหาร               6.อำนาจหน้าที่ของรัฐบาล            6.1 รักษาเอกราชและความมั่นคงของชาติ           6.2 รักษากฎหมายและความสงบเรียบร้อยภายในประเทศ           6.3 พัฒนาเศรษฐกิจเพื่อความเจริญก้าวหน้า           6.4 ให้บริหารด้านการศึกษา การแพทย์ การสาธารณสุข ฯลฯ           6.5 จัดเก็บภาษีอากรเพื่อนำมาใช้ในการบริหารประเทศ       7.การบริหารราชการของรัฐบาล  แบ่งออกเป็น 3 ส่วน ดังนี้ คือ           7.1 การบริหารส่วนกลาง                ก.อยู่ในความรับผิดชอบของกระทรวง ทบวง กรม และหน่วย                ข.หน่วยงานที่เกี่ยวข้องกับการบริหารราชการแผ่นดิน           7.2 การบริหารส่วนภูมิภาค                 ก.อยู่ในความรับผิดชอบของจังหวัดและอำเภอต่างๆ                 ข.ผู้ว่าราชการจังหวัดเป็นผู้บังคับบัญชาในเขตจังหวัด                 ค.นายอำเภอเป็นผู้บังคับบัญชาในเขตอำเภอ          7.3 การบริหารราชการส่วนท้องถิ่น                 ก.เป็นการกระจายอำนาจบริหารจากส่วนกลางไปสู่ท้องถิ่น                 ข.เปิดโอกาสให้ประชาชนในส่วนท้องถิ่นได้มีส่วนร่วม